Bất diệt trong sanh diệt
Có một hôm, vua Ba Tư Nặc bạch Phật:
- Bạch Đức Thế Tôn! Ngày trước khi chưa gặp Ngài, tôi thường nghe các ngoại đạo nói thân này chết rồi mất hẳn. Và như thế gọi là Niết Bàn. Đến nay tuy gặp Phật, đối với vấn đề ấy tôi vẫn chưa thể giải quyết cách nào cho khỏi phải trái với tâm tánh bất sanh bất diệt?
Phật dạy:
- Nhân giả! Cái thân thể của ông đó có thường c̣n không tiêu diệt không?
- Bạch Đức Thế Tôn! Phải tiêu diệt?
V́ thân tôi tuy chưa chết nhưng tôi xét thấy nó thay đổi măi măi, như lửa đốt củi thành than, than tiêu ra tro, cho đến tan mất.
- Chính vậy, nhân giả! Nhưng ông già yếu như thế dáng mạo hiện giờ có giống lúc c̣n nhỏ không?
- Bạch Đức Thế Tôn! Giống thế nào được? Khi nhỏ tôi tươi trẻ mà nay già cả th́ tóc bạc mặt nhăn...
- Nhưng đột nhiên thay đổi như thế chăng?
- Bạch Đức Thế Tôn! Nó ngấm ngầm thay đổi, tôi không hề biết. Khi hai mươi khác lúc mười tuổi, khi ba mươi lại suy hơn hai mươi, đến bây giờ sáu hai tuổi, ngó lại lúc năm mươi th́ lúc ấy cường tráng nhiều. Nhưng đó là kể trong chừng chục năm, chứ thật suy xét kỹ càng th́ nó thay đổi trong từng phút, từng giây và rồi đây sẽ điêu tàn.
- Nhân giả! Ông xét thân thể ông biến hóa không ngừng và sẽ tiêu diệt như thế, nhưng ông có biết trong cái thân sanh diệt ấy có cái ǵ bất sinh bất diệt không?
- Bạch Đức Thế Tôn! Thật tôi không biết.
- Nhân giả! Ông bắt đầu thấy nước sông Hằng lúc mấy tuổi?
Bạch Đức Thế Tôn! Khi ba tuổi mẫu thân tôi dắt tôi đi bái yết đền trời Kỳ Bà, bấy giờ đi ngang qua sông Hằng tôi đă trông thấy nước sông ấy.
- Ông vừa nói thân thể ông thay đổi rơ ràng nhất là trong hàng chục năm. Vậy khi ba tuổi ông thấy nước sông Hằng với mười ba tuổi thấy nước sông ấy, hai cái thấy đó có ǵ khác nhau không?
- Bạch không! Cho đến nay sáu mươi hai tuổi rồi mà sự thấy vẫn cũng như thế.
- Nhân giả! Ông lấy làm lo lắng khi thấy thân thể ông tóc bạc mặt nhăn, khi già khác lúc trẻ. Nhưng cái thấy nước sông Hằng đó có trẻ già thay đổi như thân thể ông không?
- Bạch không! Cái thấy ấy lúc nhỏ cho đến bây giờ đây không sai biệt ǵ cả.
Phật dạy:
- Nhân giả! Mặt ông tuy nhăn mà tánh thấy (kiến tánh) chưa khi nào nhăn. Hễ cái ǵ nhăn th́ quyết phải biến đổi, c̣n cái ǵ không nhăn th́ cái ấy quyết định bất biến. Cái ǵ biến đổi th́ phải tiêu diệt, c̣n cái ǵ không biến đổi th́ vốn bất sinh diệt. Cái đă không sinh diệt th́ đâu có bị sinh tử lưu chuyển. Sao ông không tự giác bản tánh bất sinh diệt ấy mà dẫn câu chết rồi mất hẳn của bọn đoạn kiến ngoại đạo để tự nghi hoặc.
Vua Ba Tư Nặc nghe Phật khai thị như thế liền giác ngộ bỏ thân th́ thọ thân, chứ không khi nào mất hẳn.
Như một người ngồi trên chiếc đ̣, đ̣ đi th́ thấy là bờ chạy. Cũng như thế, người ta chỉ nh́n ḿnh hoàn toàn với con mắt sanh diệt. Người ta đă tự phủ nhận giá trị của ḿnh vậy.
Đạo Phật trái lại, lại phát huy cho ta thấy, trong cái thân thể sinh diệt vô thường có cái bản tánh vô thường bất sinh diệt. Đạo Phật đă phát huy bản tánh ấy bằng cách căn cứ ngay với các giác quan thô cạn chứ không xa xôi đâu khác. Và khi nói đến bản tánh, bất sanh diệt ấy, th́ đạo Phật đă dùng vô số danh từ rất cao đẹp.
Thật ra, chúng ta bất lực, tư tưởng hành động bị “Vô minh” chi phối. Là v́ chúng ta không tự ngộ bản tánh ấy. Nếu giác ngộ tánh bất diệt trong sanh diệt th́ toàn thể sanh diệt là bất diệt vậy.
Và cuộc đời chúng ta sẽ hiện thân của Từ Bi, sẽ rạng ngời ánh Trí Tuệ, nếu chúng ta luôn luôn sống với bản tánh bất diệt trong cuộc đời sanh diệt.
Ba cơi lầm mê tâm tịch tịnh
Một đời sinh tử tánh thường như
Sớm mai thấy nụ hoa hồng nở
Nhẹ gót trần sa mộng tỉnh rồi.
Thích Trí Đức