Bài đọc (lại) nhân ngày đại lễ Vu-Lan
Kính chuyển
Nam-mô A-Di-Đà Phật
Ăn chay và quan-niệm của danh-nhân thế-giới
"Tôi khẳng định rằng thịt không phải là thức ăn thích hợp với con người. Chúng ta không nên sai lầm chạy theo lối sống của các loài cầm thú, nếu chúng ta tự coi ḿnh cao thượng hơn các loài cầm thú đó" -Mohanda Gandhi
01. Peter Burwash
Một hôm nọ, nhà vô địch quần vợt Peter Burwash đến viếng một ḷ sát sanh. Khi ra về ông đă bất nhẫn mà viết những cảm nghĩ của ḿnh trong một quyển sách nhan đề là A Vegetarian Primer (Sách dạy ăn chay). Có đoạn ông viết: "Tôi không nỡ bóp nát một cánh hoa mong manh. Tôi đă chơi hockey với hết sức b́nh sanh của ḿnh. Tôi cũng đă từng vùng vẫy và dọc ngang trên các sân quần vợt trong những trận thư hùng. Tôi không phải là loại người yếu đuối. Nhưng trước cảnh tượng mà tôi đă chứng kiến tại ḷ sát sanh, tôi thấy ḿnh kinh khiếp và ḷng ḿnh mềm yếu v́ thương hại". "Khi tôi rời khỏi ḷ sát sanh, sự tội nghiệp đă dày ṿ lương tâm tôi. Tôi thầm nhủ sẽ không bao giờ có đủ can đảm đi sát hại một con vật dù lớn dù nhỏ. Tôi hiểu rằng có những nhân vật lỗi lạc trên thế giới họp nhau để bàn căi về các vấn đề vật lư, kinh tế và môi sinh. Cũng có một số người có quan điểm tán đồng với chủ thuyết ăn chay. Song điều làm cho tôi chọn lấy con đường chay lạt không phải chạy theo chủ thuyết này hay chủ thuyết nọ mà chính v́ những cảnh dă man mà con người đă đối xử một cách tồi tệ với các loài vật không phương tự vệ mà tôi đă tận mắt chứng kiến".Trong thời kỳ cổ Hy Lạp và cổ La Mă, ḷng từ bi và những quan niệm về sự đối xử đạo đức luôn luôn là những nguyên động lực chủ yếu khiến một số danh nhân khép minh trong việc thọ tŕ trai giới.
02. Pythagore
Ông Pythagore, nhà toán học lừng danh trên thế giới đă từng khuyên nhủ: "Này bạn, xin đừng làm nhơ nhớp thân thể của ḿnh bằng những thức
ăn tội lỗi. Chúng ta đă có bắp, bôm, lê, rau trái thừa thải, sữa và mật ong ngọt lịm. Quả đất này đă cung ứng cho chúng ta những thức ăn vô tội một cách dồi dào, đă khoản đăi chúng ta bằng những bữa tiệc không can dự vào máu. Chỉ có loài thú này mới ăn thịt loài thú khác v́ bản năng tự nhiên và v́ đói. Nhưng không phải tất cả loài thú nào cũng vậy. Bởi v́ trong số đó cũng có các loài như ḅ, ngựa và trừu... đều ăn cỏ".
Sử học gia Diogenes kể rằng, ông Pythagore dùng điểm tâm buổi sáng bằng bánh ḿ và mật ong và dùng bữa ăn chiều với nhiều loại rau quả. Ngài cũng đă thể hiện ḷng từ bi bác ái qua những hành động thực tiễn bằng cách nhiều lần trả tiền cho một số ngư phủ để phóng sanh những con cá mà họ đă bắt được trở về ḷng biển cả.
Ông Plutarch, triết gia người Hy Lạp nhận xét về ông Pythagore như sau: "Theo tôi sự từ tâm là lư do chính khiến ông Pythagore kiêng thịt. Ông không nỡ nh́n cảnh dẫy dụa và kêu rống thất thanh của những con vật khi bị người ta phanh thây xẻ thịt. Người ta giết những con vật đó không phải v́ lư do chúng là thú dữ có khả năng nhiễu hại loài người, mà chính v́ mục đích để thỏa măn khẩu vị của họ mà thôi. Người ta bức tử những con vật ngây thơ không móng vuốt để tự vệ mà đáng lư ra theo luật Tạo Hóa, chúng cũng có quyền sinh tồn, b́nh đẳng và hiện diện để làm đẹp quả địa cầu này như tất cả mọi loài". Ông c̣n nhấn mạnh: "Nếu bảo rằng bản tính tự nhiên của loài người là ăn thịt các loài thú, th́ thử hỏi chỉ với hai bàn tay trắng do Tạo Hóa sinh ra, mà không cần đến sự trợ lực của dao, mác, hèo, gậy, con người đă làm được ǵ các loài thú đó?"
03. Leonard Da Vinci
Ông Léonard Da Vinci (1452 - 1519), nhà danh họa và điêu khắc gia người Ư, đồng thời cũng là một thi sĩ nổi tiếng trên thế giới quan niệm ăn chay là đạo đức của con người. Sự ăn chay sẽ tránh được những tội ác về sát sinh. Ông c̣n nhấn mạnh rằng những ai không biết quư trọng sự sống của những sinh vật khác là những kẻ không đáng sống. Cơ thể của những người ăn mặn không khác ǵ những băi tha ma để chôn vùi xác chết các thú vật mà họ đă ăn vào. Trong các quyển vỡ nhật kư, ông thường viết đầy những câu danh ngôn về ḷng từ bi bác ái và luôn luôn có những hành động qúy thương các loài sinh vật khác.
04. Jean Jacques Roussean
Ông Jean Jacques Rousseau (1712 - 1778), triết gia và là một văn hào người Pháp đă có những tác phẫm giá trị về mặt tư tưởng đă ảnh hưởng sâu xa đến nền văn học và cuộc cách mạng lịch sử tại quốc gia này. Ông là người chủ trương bênh vực sự hiện hữu của thiên nhiên và cổ xúy sự ăn chay. Ông nhận xét rằng phần đông những loài thú ăn thịt có bản tính hung tợn hơn những loài thú ăn cỏ. Và dĩ nhiên những người ăn chay trường sẽ hiền từ hơn những người ăn mặn. Ông c̣n đề nghị những người hành nghề đồ tể không được mời vào làm bồi thẩm đoàn tại các ṭa án. 05. Adam Smith Kinh tế gia Adam Smith (1723 - 1790), trong quyển The Wealth of Nations xuất bản vào năm 1776 đă khuyến khích loài người ăn chay và đă thuyết minh về sự lợi ích của việc thọ tŕ trai giới. Ông bảo rằng việc ăn mặn xét ra không cần thiết cho nhu cầu dinh dưỡng của con người. Chúng ta đă có ngũ cốc, rau quả, phó mát, dưa và dầu thực vật. Đó là những thức ăn cung cấp cho chúng ta những chất dinh dưỡng dồi dào. Thịt đối với chúng ta sẽ không nghĩa lư ǵ nếu chúng ta ăn chay đầy đủ và đúng cách.
06. Benjamin Franklin
Cùng một quan niệm trên, ông Benjamin Franklin (1706 - 1790), một khoa học gia và là một chính trị gia nổi tiếng của Hoa Kỳ, người đă bắt đầu ăn chay từ năm 16 tuổi đă bảo rằng nhờ ăn chay mà cơ thể của ông được trong sạch, tinh thần của ông được minh mẫn, trí óc của ông được tiến bộ và sự hiểu biết của ông được nhanh chóng hơn. Trong một bài tự thuật, ông có b́nh phẩm những người ăn mặn là những kẻ cố sát.
07. Percy Bysshe Selley
Thi sĩ Percy Bysshe Shelley (1792 - 1822) cũng là người ăn chay trường. Ông chủ trương chống báng việc sát hại súc vật để cung cấp thịt cho dân chúng tiêu thụ. Ông đă có ḷng vị tha và bắt đầu ăn chay trường từ hồi c̣n là một sinh viên tại trường Đại học Oxford. Sau này ông thành hôn với bà Harriet. Cả hai vợ chồng đều chấp nhận một cuộc sống chay lạt thanh khiết. Trong một bức thư đề ngày 14-3-1812, bà Harriet đă tâm sự với một người bạn: "Vợ chồng chúng tôi đă kiêng thịt và ăn chay trường như ông Pythagore vậy". Một số thi phẩm của ông Shelley thường mang tính chất vị tha bác ái, khuyên nhủ mọi người tránh việc sát sanh, nên ăn chay và sống một cuộc đời thanh cao tốt đẹp.
08. Leon Tolstoi
Văn hào nước Nga Léon Tolstoi (1828 - 1910) đă thọ trường chay từ năm 1885. Ông chống đối thú săn bắn của một số giai cấp quư tộc và trưởng giả. Ông cũng chủ trương không sát sanh, chủ trương chủ thuyết ḥa b́nh và ăn chay, tôn trọng sự sống của các loài sinh vật khác kể cả con ong và loài kiến. Ông tiên đoán những bạo động xảy ra triền miên trên thế giới chỉ v́ loài người không biết tự chế tham vọng của ḿnh. Sự kiện càng ngày càng tệ hại hơn và có thể xảy ra những cuộc chiến tranh khốc liệt làm xáo trộn cuộc sống an b́nh của nhân loại. Trong bài tham luận The First Step (Bước đầu tiên), Léon Tolstoi bảo rằng những người ăn thịt là những kẻ phản đạo đức và "phạm tội sát sinh". Ông nói thêm: "Sự sát sinh đă làm cho những người vốn có một tâm hồn cao thượng, có ḷng vị tha đối với mọi người như đối với chính bản thân ḿnh, trở thành những kẻ hung bạo".
09. Richard Wagner
Nhà soạn nhạc Richard Wagner tin tưởng mạnh mẽ rằng sự sống của mọi loài đều có tính cách bất khả xâm phạm. Ông bảo: "ăn chay là một sự dinh dưỡng thuần hợp với bản chất thiên nhiên, cứu vớt con người xa lánh những tâm địa và hành động tội lỗi, đồng thời ông cũng mong ước sau này sẽ được hóa sinh về nơi an lạc đời đời".
10. Henry David Thoeau
Ông Henry David Thoreau (1817 - 1862), văn hào Hoa Kỳ có khuynh hướng chống áp bức nô lệ, chủ trương một cuộc sống thanh b́nh và thuận lư thiên nhiên. Ông là người ăn chay định kỳ từ thuở nhỏ, đă bảo rằng: "Chúng ta không có trách cứ những người ăn mặn. Thực ra v́ sự sinh tồn, loài người có thể sát sinh trên một b́nh diện nào đó. Nhưng đây là một biện pháp bất khả kháng và rất đáng thương tâm. Những người ăn mặn cần phải được hướng dẫn để cải thiện dần đường lối mưu sinh của ḿnh, để họ tự ư thức và tự chọn lựa cho ḿnh những thức ăn chay thanh đạm và cao khiết hơn. Theo sự suy nghiệm của bản thân tôi th́ những sự kiện đó can dự một cách quan trọng vào vấn đề vận số của con người. Tôi tin rằng điều kiện ăn uống có thể cải thiện được. Xuyên qua tiến tŕnh lịch sử của nhân loại, chúng ta há chẳng thấy những bộ lạc ăn thịt người từ thuở xa xưa, ngày nay họ không c̣n ăn thịt lẫn nhau v́ đời sống càng ngày càng văn minh hơn và con người trong những bộ lạc đó đă có ư thức hơn".
11. Mohanda Gandhi
Trong lịch sử Ấn Độ vào thập niên 1940 và 50, nhà cách mạng bất bạo động Mohanda Gandhi đă dành lại chủ quyền cho đất nước từ trong tay thực dân Anh Quốc. Ông đă từng vào tù ra khám và được nhân dân nước Ấn tôn thờ là bậc Thánh nhân, cũng là người đă ăn chay từ thuở nhỏ. Thân sinh của ngài vốn theo đạo Hindus nên gia đ́nh của ngài là một gia đ́nh đạo đức và tất cả đều ăn chay theo giáo lư tốt lành của tôn giáo đó. Song dưới sự cai trị của Anh Quốc, những tư tưởng tân tiến Tây phương đă ảnh hưởng mạnh mẽ và dần dần đánh bạt một số phong tục cổ truyền của nước Ấn. Một số thanh niên thời bấy giờ đă chê bai việc ăn chay trường và thờ đạo bản xứ là hủ lậu nên họ học đ̣i theo lối sống Tây phương trong đó có việc ăn thịt được họ hăm hở chấp nhận hơn cả. Số người này c̣n khuyến dụ ông Gandhi theo trào lưu mới như bọn họ, nhưng đă bị ông từ chối. Do đó ông đă trở thành nạn nhân của sự chê bai gièm xiễm. Họ bảo rằng ăn thịt sẽ tăng cường sức khỏe, nghị lực và ḷng can đảm. Nhưng ông Gandhi vẫn khăng khăng giữ vững lập trường của ḿnh không hề xao xuyến. Không những thế ông c̣n viết tất cả 5 quyển sách chuyên về đề tài ăn chay và khuyên mọi người tŕ giới. Ông bảo: "Đă đến lúc chúng ta cần phải sửa sai một số tư tưởng lầm lẫn cho rằng ăn chay sẽ làm cho tinh thần chúng ta bị bạc nhược, thụ động và nhụt chí phấn đấu. Dù trong t́nh huống nào, tôi vẫn không xem việc ăn thịt là cần thiết".
Hàng ngày ông Gandhi thường dùng giá lúa mạch, bột hạnh nhân, rau xanh, chanh và mật ong trong những bữa ăn thanh đạm. Chính ngài bảo đă t́m thấy những nguyên lư và giá trị đạo đức của sự ăn chay qua các tác phẩm của nhà văn Tolstoi. Trong quyển Moral Basis of Vegetarianism (Căn bản đạo đức của chủ thuyết ăn chay), ngài viết: "Tôi khẳng định rằng thịt không phải là thức ăn thích hợp với con người. Chúng ta không nên sai lầm chạy theo lối sống của các loài cầm thú, nếu chúng ta tự coi ḿnh cao thượng hơn các loài cầm thú đó". Ngài cũng bảo chính ḷng từ bi là nguyên động lực khiến người ta ăn chay và tránh sát sinh hơn là v́ lư do sức khỏe Ngài bảo sự tiến bộ về tâm linh đến một mức nào đó, con người sẽ tự ư thức và thương hại mà không giết chóc những sinh vật bạn bè của chúng ta để thỏa măn nhu cầu của khẩu vị.
12. Bernard Shaw
Kịch tác gia nổi tiếng Bernard Shaw (1856 - 1950) đă được giải thưởng về văn học nghệ thuật Nobel năm 1925. Ông cũng ăn chay trường từ năm 25 tuổi. Ông bảo chính những thi phẩm của Shelley đă làm cho ông thức tĩnh và thấy được sự đạo đức trong vấn đề chay lạt. Ông bảo có lần ông bị bịnh. Bác sĩ khuyến cáo ông hăy bỏ "cái tật xấu ăn chay" đó đi. Nếu không ông sẽ toi mạng v́ kiệt sức. Nhưng ông vẫn bất chấp. Ông cũng mặc kệ trước những mỉa mai của bàng dân thiên hạ, vô công rổi nghề. Ông bảo chúng ta không nên quan tâm về sự dèm pha của số người chuyên ăn các thây ma của thú vật ấy. Ông thường trước tác những kịch bản và những văn phẩm liên hệ tới hành vi đạo đức của con người, tới sự sát sanh và những bạo động trên thế giới.
13. Albert Einstein
Albert Einstein (1879 - 1955), nhà bác học nổi danh của thế kỷ thứ 20. Người đă phát minh ra thuyết tương đối và được tặng giải Nobel về vật lư học năm 1921 cũng là một người ăn chay trường. Tuy ông chánh thức không theo tín ngưỡng nào nhưng là một người rất sùng đạo. Ông tin có Thượng Đế và vũ trụ này được điều khiển bởi một cơ Trời huyền diệu. Nếu không th́ mọi sự vận hành trong vũ trụ sẽ loạn lên và không theo một quy luật nhất định. Ông là một người yêu chuộng ḥa b́nh, tôn trọng sự sống của muôn loài và đă từng phát biểu: "Không ǵ ích lợi cho sức khỏe của con người để có cơ hội sống lâu trên quả địa cầu này bằng cách ăn chay".
14. Isaac Bashivis
Văn hào Isaac Bashivis Singer (sinh năm 1904), từng đoạt giải thưởng văn học nghệ thuật Nobel năm 1978 đă thọ chay trường từ năm 1962. Lúc đó ông vừa đúng 58 tuổi. Ông bảo ông rất lấy làm hối tiếc v́ đă kéo dài thời gian ăn mặn quá lâu. Nhưng thà muộn c̣n hơn chẳng bao giờ ăn chay cả. Ông nghĩ rằng thuyết ăn chay để tránh sát sanh cũng cũng cùng ḥa hợp với sự uyển chuyển huyền vi của Do Thái giáo. Ông bảo: "Chúng ta đều là con cái của Thượng Đế. Trong khi chúng ta cầu xin Thượng Đế tha tội cho chúng ta, th́ ngược lại chúng ta cứ tiếp tục phạm tội sát hại sinh mạng của những động vật khác".
Đề cập tới t́nh trạng sức khỏe có thể bị ảnh hưởng bởi sự ăn chay, ông bảo rằng dó là hoàn toàn dựa trên ư thức của loài người. Ông cương quyết bảo: "Ngay cả việc ăn mặn có tốt cho cơ thể như thế nào chăng nữa, tôi sẽ không bao giờ chấp nhận. Rất nhiều triết gia và các nhà truyền giáo trên thế giới đă rao giảng với tín đồ của họ rằng loài thú chẳng qua chỉ là những cái máy không linh hồn và không cảm giác. Những lời rao giảng như vậy là một sự nói láo, là sáng kiến và chủ trương của bọn ma vương và tà đạo mà thôi"