Tôi, đồng nghĩa với loài vật

Tạp Chí Văn Hóa Phật Giáo số 111-Vu Lan | NHỤY NGUYÊN

Ví như tôi muốn bàn về vấn đề ăn chay, là cũ lắm, cũ rích cũ rơ. Sỡ dĩ phải bàn tiếp, bởi từ sát sinh (dẫu là bất khả kháng) đi tới ăn chay, “sự kiện” đó, theo văn hào David Thoreau, “can dự một cách quan trọng vào vấn đề vận số của con người”.

Cũng là động vật

Do nghiệp lực mà con người khác con vật, nhưng ai cũng phải công nhận rằng loài vật cũng có cảm xúc, tình cảm và trí nhớ.

Loài cá hồi cứ năm năm một lần, bất kể đang ở nơi đâu trên đại dương, không hiểu đã dùng tín hiệu gì gọi nhau để cùng nhau lũ lượt hành hương về nơi chúng sinh ra, bất chấp chặng đường dài, bất chấp sự thiệt hại lớn về số lượng trên hành trình. Lũ chó biết được sẽ có động đất chạy nháo nhào, bắng nhắng sủa, trong khi máy dò tín hiệu- một trong những phát minh ưu việt của con người- chưa phát hiện ra. Có một loài tinh tinh mà “gen”của chúng được khoa học hiện đại nhất phân tích cho thấy giống đến 99% so với con người. 1% sai biệt còn lại có cách lý giải nào khác nếu không phải là do “quy định” của nghiệp.

Chắc cũng có ai đó từng nghe kể về một người thợ săn, thì khi anh ta bóp cò súng thì điều bất ngờ xảy ra; khi mẹ vươn mình lãnh đạn thay cho con. Khỉ, loài chúng ta vẫn thường gọi tổ tiên của người nhưng sau bao quá trình tiến hóa đến nay vẫn chưa rụng đuôi, hễ thấy người chủ cầm dao làm thịt thì quỳ xuống lạy lục van xin tha mạng. Nhiều con trâu mới được dắt đến buộc vào lò mổ, mắt đã đỏ ngầu và nước mắt chảy ròng . Ếch nhái, chàng hương ở các quán nhậu, khi bị đè lên thớt thì cố dùng hai chân trước trì lại và chúng biết sắp bị lưỡi dao “xử trảm”. Con chó lạc chủ, sau vài năm gặp lại vẫn vẫy đuôi rối rít mừng “tái ngộ”. Con chó khác khi chủ chết, đã “tuyệt thực”, lên mộ nằm “tưởng niệm” cho đến chết!

Ngược lại, con người, là anh em ruột thịt vẫn xách dao chém giết nhau. Con ngược đãi bố mẹ như với tù nhân. Không ít những con người đường bệ, ăn mặc gọn gàng, dùng toàn những tính từ mỹ miều để hỗ trợ cho danh từ đạo đức, song luôn có hành động “bậc thầy” của loài vật, sử dụng những chiêu thức mà loài vật chưa nghĩ ra. Loài vật ăn thịt theo bản năng của cái đói. Còn con người thì sao? Văn học có nói tới việc một toán quân mổ người làm thức ăn như được mô tả ở các truyện Thủy hử, Tam Quốc. Ở một góc nào đó của thế giới chúng ta không cần biết địa chỉ rõ ràng, từng có một nhà hàng chuyên phục vụ món lẩu “bào thai trẻ em”

Những hành động như vậy lại vẫn mang danh động vật bậc cao? Thánh Mohanda Gandhi thẳng thắn đến lạnh lùng: “Chúng ta không nên sai lầm chạy theo lối sống của loài cầm thú, nếu chúng ta tự coi mình là cao thượng hơn các loài cầm thú đó”.

Thịt duy trì sự sống

Tôi không có ý dẫn lời các nhân vật tiêu biểu của nhân loại để cho đây là những kết luận đáng tin cậy; cũng không có ý hù dọa những ai còn dùng xác thân của động vật bậc thấp nuôi sống sự ích kỷ cua xác thân loài động vật bậc cao-là bản thân mình. Nhưng quả đã có rất nhiều lời khuyên “chiết” ra từ các công trình khoa học uy tín bậc nhất nằm trong chương trình phát triển của xã hội loài người trên thế giới, rằng ăn thịt là một sai lầm nghiêm trọng. Sữa động vật, theo góc nhìn nào đó thì cũng như một dạng hoa quả, chúng ta hái đi cây có đau, có buồn song không ảnh hưởng đến sự sống của cây; cũng như con gà đẻ trứng thì vui mừng cục tác, chúng ta dùng quả trứng thì có chăng chỉ mang tội… ăn cắp. Đã có nguyên một công trình so sánh giữa ly sữa động vật với ly sửa đậu nành. Kết quả, hàm lượng dinh dưỡng cần cho cơ thể con người của ly sửa đậu nành cao gấp 3 lần ly sửa động vật.

Mặt khác, khi một con vật bị giết, nỗi sợ hãi tột cùng khiến cơ thể chúng tiết ra một loại độc tố. Hơn thế khi đến tay người tiêu dùng, có nhiều trường hợp thịt động vật đã luân lưu vài tháng kể từ lúc con vật bị giết, đấy là chưa nói đến chuyện chất độc hóa học nhằm cho thịt được tươi. Cho nên, con người luôn ở trong tình trạng ăn xác chết. Ở đây tôi không bàn đến tác hại từ việc ăn thịt. Điều muốn nói là hành xử của chúng ta mang lại nỗi đau đớn cho loài vật. Bạn hãy thử làm một so sánh. Tới nhà thương, thấy nhiều người quằn quại đau đớn, chúng ta chỉ xót xa trên bề mặt cảm xúc, chứ ta đâu có đau như họ. Chỉ những bậc đã đắc đạo đắc công mới có thể đau nguyên nỗi đau của người bệnh. Trở lại với chuyện chó, loài vật gần gũi nhất với con người. Con chó vô tình làm vỡ một cái bình quý chẳng hạn, bạn tức đến sôi tiết, mắt đỏ ngầu, vẫn làm bộ, này chó, lại đây, lại đây…Con chó dấn dứ nhưng cũng ngoắc đuôi tới. Bạn co chân làm một cú thật mạnh . Ẳng..ẳng , con chó lao ra ngoài giữ một khoảng cách an toàn tương đối và bắt đầu “cảm nhận” sự đau. Ẳ …ng. Khi đó, tại sao bạn không đặt câu hỏi: A con chó cũng biết đau ư? Nó cũng đau như người. Vậy, khi chúng ta bện búa vào đầu nó để làm món cầy, hoặc ác hơn thì treo lên, chọc tiết cho nó giãy giụa, chết từ từ, liệu nó có đau đớn từ từ không nhỉ? Ồ câu trả lời khó quá. Phải có một công trình khoa học để chứng minh sự đau của nó mình mới tin cơ. Rồi, khi ta cắt tiết gà, lột da rắn, đánh đến tiết mồ hôi loài dê, cột chặt rồi đâm đến chết con trâu…tất cả cần phải được chứng minh.

Phật từng khuyên nhắc: “Hết thảy chúng sinh đều sợ hình phạt, sợ tử vong và đều yêu quý mạng sống; hãy lấy mình làm thí dụ để không giết hại hay khiến người khác giết hại”.

Điều quái hơn là nhiều người thích chứng kiến nỗi đau làm niềm vui. Khỉ khi bị cạo trọc đầu, trói vào dưới một cái bàn, chỉ lồi cái “đầu hói” lên trên. Lưỡi dao sắc bén lia ngang, “éo”. Khỉ nhắm mắt và nhắm mắt vĩnh viễn dưới bàn, còn trên bàn nhậu thì con người hả hê tay muỗng tay nĩa múc óc khỉ còn nóng ăn trong niềm phấn khích, sảng khoái tột cùng. Khi con khỉ sắp bị giết quỳ lạy, người đồ tể chỉ nó và cười: xem kìa mọi người lại xem con khỉ lạy kìa, hay chưa vui chưa…Có một nhân vật trong tổ chức chống ngược đãi thú vật đã đưa ra sáng kiến, tất cả các lò mổ gia súc nên được che bằng kính, để mọi người đi ngang thấy cảnh rùng rợn bi thương lúc con vật bị giết mổ mà bớt ăn thịt. Tôi nghĩ ngược lại, khi ấy không khéo người kéo tới vòng một vòng ngoài xem cảnh máu me. Tệ nhất là trẻ em chưa nhận thức đầy đủ sẽ hân hoan trước những cú giật điện khiến hàng loạt trâu bò đổ nhào xuống như loài không xương, hay cảnh một người lực lưỡng giơ cao búa tạ nện xuống đầu con trâu đã bị trói, con trâu gục xuống, đầu đang lắc lư vô thức, quài hai chân trước đứng dậy lưng chừng thì “bụp” nhát búa thứ hai giáng xuống đỉnh đầu, mắt tóe ra…Riệng trường hợp nhà vô địch quần vợt Peter Burwash là hiếm: “Khi tôi rời khỏi lò sát sanh, sự tội nghiệp giày vò lương tâm tôi. Tôi thầm nhủ sẽ không bao giờ có đủ can đảm đi sát hại một con vật dù lớn dù nhỏ. Tôi hiểu rằng có những nhân vật lỗi lạc trên thế giới họp nhau để bàn cãi về vấn đề vật lý, kinh tế và môi trường. Cũng có một số người tán đồng với chủ thuyết ăn chay. Song điều làm cho tôi chọn con đường chay lạt không phải chạy theo chủ thuyết này nọ mà chính vì những cảnh dã man mà con người đã đối xử một cách tồi tệ với các loài vật không phương tự vệ”.

Thỉnh thoàng giới truyền thông tìm ra một vài trường hợp không cần ăn uống mà vẫn sống một cách khỏe mạnh; việc ấy đối với người tu chẳng có gì lạ. Những người không ăn vẫn sống đếm không xuể ở trên dãy Himalaya, ở trong các hang động mà họ đã tự bịt cửa để tu luyện; những người ấy không cần ăn. Trong không gian này, năng lượng tồn tại còn có thể hiểu là “thức ăn”. Chỉ những trường hợp đặc biệt và với những người tu luyện đạt đến tầng cao mới mở được “kênh” sử dụng loại năng lượng ấy để mà sống. Khoa học thường đưa ra một thực đơn, trong mỗi bữa, mỗi ngày, phải thịt cá này…mới đầy đủ đinh dưỡng. Nếu vậy phải lấy vài người tu ăn rau cỏ ở mức “bần nông” cũng để cãi lại công trình dinh dưỡng trên; tất nhiên họ gắn liền với sự thiền định để tiếp nhận thêm năng lượng thiên nhiên.

Nhà Nobel vật lý năm 1921 Albert Einstein nhắn gửi: “Không có lợi cho sức khỏe của con người để có cơ hội sống lâu trên quả địa cầu này bằng cách ăn chay”. Điều này hoàn toàn đúng. Song nếu chỉ vì sức khỏe mà ăn chay, thì đấy chưa phải là Chân Tu.

Ăn mặn công nghiệp

Ở đây không bàn đến vấn đề công nghiệp mà con người sẽ phải trả khi nào, chỉ xin kể lại vài chuyện về quả báo nhãn tiền. Chuyện Tàu: tại gia đình nọ, một chú lợn bị mổ, anh hàng xóm vô tình đi qua và phát hiện hai chữ Tào tháo khắc trên lá gan con lợn còn nóng; anh ta phát nguyện tu luôn. Chuyện Việt: Một cô bán cháo gà, đêm nằm mơ mới hay mình đang giết chính ông nội mình đang đầu thai làm gà…Ở làng tôi có anh Thủy chuyên môn mổ lợn, đứa con trai đầu lòng được trông mong hy vọng đã chào đời với bộ mặt của… lợn; anh bỏ nghề từ đấy. Chuyện tương tự thì vô vàn, kể xuyên đêm thấu sáng không hết, dù chỉ mới là co số phần trăm ít ỏi so với số nghiệp phải trả ở những kiếp khác, hay “truyền lại” cho con cháu; anh em họ hàng…

Người trực tiếp giết hại động vật phải gánh nghiệp nặng đến nhường ấy, khổ não đến nhường ấy, hỏi tại sao người ăn thịt không phải chịu phần trăm? Quy luật vũ trụ là cực tinh vi và phân minh. Một tòa nhà sụp đổ lúc có hàng trăm ngàn người đang làm việc, vẫn có người được Nghiệp “lập trình” cho sống, việc ấy cho kỹ thuật hiện đại phát triển tột cùng cũng khó thực hiện.

Lại lấy thí dụ. Một người giàu có, mặt mày sáng sủa lịch thiệp, buổi chợ nọ dẫn người đầu bếp đi, ra đến thì chỉ chỏ mua con này, mua con nọ còn tươi, xong thì trả tiền phủi tay. Về giao cho đầu bếp làm thịt động vật và lên giũa móng tay, tự hào mình không sát sinh, mình còn tốt chán khi trả thêm tiền cho mụ kia. Nhầm cơ bản, Nghiệp lãnh từ con động vật bị giết, phần lớn người chủ gánh. Từ đó mà suy, những người ăn thịt đều mang trong mình nghiệp lực rất lớn. Nghiệp ấy sẽ “cản trở” những điều may mắn lẽ ra đáng được hưởng, nghiệp ấy sẽ “điều khiển” họ nhảy vào những cuộc chơi vô bổ, những cuộc nhậu nhẹt, những cuộc “thăng hoa” mà hậu quả chắc chắn nhận lãnh rõ nét nhất là bệnh tật, tâm đen tối, lạnh lùng, vô cảm trước nỗi đau của loài vật và loài người. Sự sống của họ dựa trên “nền tảng” đó cho tới khi nhắm mắt mà cũng là mở mắt ở thế giới bên kia.

Ăn chay như làm một việc tốt

Có thể nói, trong vô vàn những điều kiện cần của một người tu, phải kể đến ăn chay. Ở đây không hẳn là luật lệ, mà chính là tâm. Đạo Jainism được thành lập cách đây hơn 2.000 năm do Mahavira, một vị hoàng tử đã từ bỏ cung vàng điện ngọc vào rừng tu hành và đắc đạo; giáo lý: mở rộng lòng thương và không gây hại (Ahimsa). Giáo lý Ahimsa dạy các tín đồ phái này không được sát sinh, ăn thịt cá mà ngay trong nhà cũng không được chứa một thứ gì cho sự giết chóc. Các giáo sĩ đạo Jain mặc toàn đồ trắng trên mặt bịt một lớp vải thưa chỉ chừa đôi mắt. họ làm thế để tránh loài ruồi, muỗi bay lọt vào mũi, miệng. Vì hạnh không gây hại Ahimsa bao trùm tất cả, lỡ có sâu bọ nào vô phúc bay lọt vào rồi nằm trong đó thì phạm tội sát sinh. Không những thế, các giáo sĩ đạo Jain mỗi năm phải nhập thất một lần trong suốt 3 tháng hè vì thời gian đó côn trùng sinh sản nhiều sợ giẫm lên chúng.

Nguyên sơ Đức Phật không quan tâm vấn đề chay mặn mà chỉ cấm sát sinh, là giới cấm đầu tiên trong những điều một người theo Phật phải tuân theo. Từ đó, các Tỳ-kheo tránh ăn thịt. Nếu ai đó không được sinh ra ở chùa, hoặc không được cha mẹ đưa gửi chùa từ nhỏ, ăn mặn đã quen thôi, thì ăn chay là một điều nan giải, trừ số người có căn cơ tốt, nói ăn chay là ăn được liền, trường chay liền. Nhưng để tiến tới tu tập một cách chân chính, một cách “chuyên nghiệp”, thì đích phải là ăn chay trường.

Người không tu nhưng có tâm ý hướng đến cõi thuẩn tịnh của Phật, nói chung, nên cố gắng ăn chay ngày mồng một, và ngày rằm. Chỉ hai ngày trong tháng này thôi song là trở ngại của không ít người thuộc “dòng dõi” Phật. Rất nhiều gia đình theo Phật, đến ngày chay tịnh thì ra chợ sắm đủ thứ ngon lành để làm một mâm chay thịnh soạn tốn kém hơn cả thịt cá tiệc tùng. Họ xem đó như là sự đổi món, để dễ dàng chấp nhận. Không ít gia đình lúc tang ma, húy kỵ, dọn chay, đến giờ mời cơm thì “vắng tanh vắng ngắt”, người được mời bỏ về quá nửa, hoặc ngồi vung đữa sơ sài sợ mất lòng khổ chủ. Một ông chống, biết ngày mai là rằm, nên cả ngày và tối hôm đó đèo vợ đi ăn đồ mặn cho thỏa thuê chê chán, mai đỡ thèm. Ngược lại, có trường hợp suốt đêm chờ đồng hồ điểm qua ngày để đi ăn mặn. Tôi biết dẫn ví dụ ra như trên đã là mang tội, nói chi dám bịa ra mà viết. Ăn chay là nghĩa cử, nếu ăn chay trong trạng thái bực bội, coi rẻ đồ chay, tâm vọng động thịt cá thì thà không ăn chay sẽ ít nghiệp hơn.

Tôi từng nghe một đại gia, trong cuộc nhậu đã nói với người ăn chay: “Tao ở nhà lâu lâu vẫn ăn chay…” Nếu hiểu đổi món như vậy là ăn chay, thì người nông dân nghèo khổ ở các vùng quê hẻo lánh, là người “trường chay” đáng nể. Một người bạn ở Hà Nội bảo tôi ở ngoài này quán chay hiếm lắm. Chay là đặc sản. Người ta ăn chay như một thú vui, lạ miệng, còn khen ngon lắm. Ngon hơn đồ mặn. Lại nhớ trường hợp khác, mấy cô học sinh một lần sà vào gánh sắn, vừa ăn vừa khen sao mà sắn ngon thế, ăn mấy không nhàm. Trộm nghĩ, nếu đám học sinh kia chỉ ăn thêm một ngày sắn nữa thì thè lưỡi ra, van sắn đắng, sắn chát, sắn khô khan khó nuốt.

Người Việt chúng ta đa phần nuôi chó, có chú chó được tắm rửa hàng ngày bằng xà bông thơm,được ngủ giường nệm với chủ, được ăn uống sung sướng hơn một công chức trung lưu, ốm đau, có thú y. một ngày chú chó bị bỏ thuốc, người chủ đã khóc sưng húp cả mắt lên. Trong xã hội còn có nhiều chú chó được thương như vậy. Chó chết, khóc lóc rồi đưa đi chôn cất tử tế. Một ngày nọ bạn người chủ con chó cưng trên mới nhắc đến thịt chó thì người chủ ấy liền nhểu nước miếng, cùng ù tới quán Cờ tây. Nếu con chó của chủ nọ không chết bệnh. Tôi nghĩ họ sẽ không ăn thịt chó cưng của mình nếu nó vô tình bị ai đó giết thịt. Nhưng họ sẽ sẵn sàng ăn thịt những con chó cưng khác nếu có.

Nói vậy để biết rằng, ăn chay là một việc không đơn giản. Chỉ ăn chay một tháng vài ngày thôi để tỏ lòng thương cảm đối với loài vật rất gần với con người, cũng đã mấy ai tròn nghĩa vụ? Ngày rằm lắm người ăn chay được hai bữa, tối đến đã thèm ăn mặn. Ăn chay, xét ở góc độ nào đó cũng là việc tốt nhất trong các việc tốt mà hễ ai là con người cần thực hiện ít nhất mỗi tháng một ngày. Một việc tốt đến thế, nhưng thử hỏi mấy ai giữ trọn? Mỗi tháng, chúng ta vẫn không làm nỗi vài việc tốt, nói chi đến làm những việc vĩ đại. Cái gọi là công việc “vĩ đại” kia có phải chỉ là lợi ích cá nhân, vì lợi ích trong bốn bức tường vây bọc gia đình hay vì lợi ích của người thân nào đó mới quen?

Đức Gôtama một lần ngang qua khu rừng, thấy mẹ con nhà hổ đang đói liền nảy sinh ý nghĩ hiến thân mình đê chúng có “một bữa no”.

Tôi, một ngày thuần chay, không hạn chế được việc trái đất này giết thêm một con vật đáng thương, mà chính là đang nhắc nhở: tôi, đồng nghĩa với loài vật.

Tạp Chí Văn Hóa Phật Giáo số 111-Vu Lan | NHỤY NGUYÊN