Posted by Lz++ (207..61.9) on September 10, 2021 at 19:27:15:
In Reply to: Re: Laozi posted by tinh on September 10, 2021 at 07:30:06:
Tôi tìm ra cho bác rồi đây
Trong ba miền, thì Nam Kỳ là thuộc địa (colony) hoàn toàn của Pháp, như thể lãnh thổ hải ngoại của Pháp, ko dính gì đến triều đình nhà Nguyễn nữa. Thể chế cai trị giống như đảo Reunion (thuộc Pháp) hoặc Guam (thuộc Mỹ) bây giờ.
Bắc Kỳ và Trung Kỳ trên giấy tờ là đất bảo hộ của Pháp. Về các điều khoản "như thế nào gọi là bảo hộ", bác có thể google "hiệp ước Huế 1883" hoặc "hiệp ước Patenotre", nhưng đại ý có mấy điểm:
- Pháp đại diện VN cho tất cả các vấn đề đối ngoại, giao thương
- Pháp đặt một quan đại diện (ở Huế) và ở các thành phố lớn để giám sát mọi việc. Việc cai trị dân chúng (đối nội) vẫn do vua (triều đình Huế) và các quan lại Việt nam làm
- Pháp giám sát việc nộp thuế, và một phần thuế phải đóng cho Pháp
- Công dân Pháp có quyền đi lại ở bất cứ đâu, và làm bất cứ điều gì họ muốn (ví dụ như truyền đạo) mà ko bị cản trở
- Pháp có quyền đưa quân hoặc đóng quân ở bất cứ chỗ nào
Trên danh nghĩa là vậy, còn mức độ kìm kẹp thì tất nhiên là nặng hơn
Giờ tới sự khác nhau giữa Bắc Kỳ và Trung Kỳ. Trên giấy tờ thì hai miền đều là "protectorate" hết. Nhưng ở Bắc Kỳ, khoảng năm 1880s Pháp ép triều đình Huế chấp thuận cho đặt một ông khâm sứ ở Bắc Kỳ. Ông khâm sứ này trên danh nghĩa là đại diện cho triều đình, nhưng thực chất là người Pháp và làm mọi thứ vì quyền lợi chính quyền Pháp. Ông khâm sứ này có toàn quyền xếp đặt quan lại, đưa ra chính sách này kia, tăng thuế giảm thuế, nói chung hành xử giống như thể tổng thống Bắc Kỳ vậy. Kể từ đó trở đi triều đình Huế không còn tiếng nói gì nữa ở Bắc Kỳ trên thực tế (dù trên danh nghĩa thì Bắc Kỳ vẫn thuộc VN).
Còn ở Trung Kỳ, vì là nơi đóng đô của triều đình, cho nên nhà Nguyễn vẫn còn ít nhiều quyền lực về mặt đối nội. Cho nên mới có mấy vụ Duy Tân với Cần Vương, vua quan ra mặt đối đầu với Pháp. Tuy nhiên sau khi những vụ này xảy ra, và một loại vua bị đi đày (Hàm Nghi, Thành Thái, Duy Tân), Pháp đưa Khải Định lên, và từ đó trở đi triều đình Huế cũng chẳng còn thực quyền gì nữa, ngoài việc ăn chơi hưởng thụ (trong khuôn khổ người Pháp cho phép).